Vief vzwWe hebben allemaal een rugzakje met onze levenservaringen, beperkingen en gevoelige plekken. Soms worden die ons wel eens te veel. Dan pakken donkere wolken zich samen, dan is ‘gewoon verder doen’ even geen optie meer.
Je ziekenfonds wil je helpen om weer iedere ochtend met een zonnetje wakker te worden. Daarvoor is er Psy-Go!, de gratis psychologische begeleiding op afstand voor leden van LM. Om het engagement als ziekenfonds rond psychologische begeleiding in de verf te zetten, word in deze periode gewerkt rond het thema 'rouw'.
"Er bestaat geen ideale methode om te rouwen. Ieder doet het op zijn eigen manier."
Fien is klinisch psychologe en volgde een bijkomende opleiding relatietherapie. Bij Psy-Go! begeleidt ze mensen die iemand of iets hebben verloren en daarom rouwen. “Het thema interesseert me omdat je door een moeilijk maar uniek proces gaat wanneer je een verlies moet verwerken. Het voelt heel waardevol aan om mensen te begeleiden doorheen deze periode.”
Een rouwproces, wat doet dat met iemand?
Fien: “Er bestaat eigenlijk geen vaste volgorde in een rouwproces of een ideale manier van rouwen. Iedereen doet het op zijn eigen manier. Wat ik wel vaak zie is dat mensen in eerste instantie door een periode van ongeloof gaan. Je ervaart een schok omdat je het niet kunt geloven dat je iemand bent verloren. Daarna volgt vaak woede. Soms gaat dat gepaard met een zoektocht naar het zwarte schaap, of gewoon een verklaring voor het verlies. Op een bepaald ogenblik kun je niet anders dan het verlies onder ogen zien. Woede zal dan plaats maken voor verdriet. Mensen gaan zich dan eerder terugtrekken. Men spreekt weleens over ‘acceptatie’ of ‘verwerking’, maar eigenlijk zal je een verlies zelden helemaal verwerken. Na verloop van tijd zal je wél een manier vinden om er te leren mee omgaan.”
Dus eigenlijk verwerk je een verlies nooit helemaal?
Fien: “Meestal niet. Een verlies en het rouwen om dat verlies kan weer getriggerd worden door bijvoorbeeld iets dat gezegd of gedaan wordt, of een nieuw verlies. Soms kan dit effect versterkt worden doordat er in het verleden geen ruimte was om kwaadheid of verdriet te uiten, omdat bijvoorbeeld iemand anders in het gezin deze ruimte al innam, of hun werd verteld dat verdriet tonen niet goed was.”
Heeft je omgeving invloed op het rouwproces?Fien: “Zeker en vast. Een mens staat voortdurend in verbinding met anderen, en dat is bij iemand in rouw niet anders. Een rouwproces kan bijvoorbeeld beïnvloed worden door de steun die je krijgt vanuit je omgeving. Mag je verdriet, kwaadheid of angst er wel zijn? Of krijg je het gevoel dat er geen ruimte voor is? Wordt de overledene op een of andere manier aanwezig gemaakt? Of wordt hij ‘doodgezwegen’? Zijn er mensen waar je je aan kunt optrekken om verder te gaan, zoals een partner of je kinderen? Toch is het belangrijk om desondanks jouw verdriet niet weg te duwen. Wat je voelt is echt, dus mag het er zijn.”
Bestaat er een taboe rond rouw?
Fien: “Meestal is er in eerste instantie veel begrip voor iemand die iets of iemand heeft verloren. Toch merk ik een maatschappelijke druk op de timing en manier van rouwen. Vlak na het verlies kunnen we rekenen op veel steun, maar al snel botsen we op ‘onbegrip’ als we bijvoorbeeld na een jaar nog steeds ons verdriet willen uiten. Er wordt na een tijdje niet of minder gevraagd naar hoe je je voelt en of er rekening mee gehouden moet worden. Soms komt dat door het feit dat men zich zelf onwennig voelt of niet goed weet hoe men zich moet gedragen tegenover iemand die verdriet heeft.”
Zijn er verschillende soorten rouw?
Fien: “Omdat rouwen een persoonlijk proces is, zijn er ontelbare soorten van rouw. De ene persoon zal zich op zijn werk storten, de andere voelt de nood om er veel over te praten. Nog iemand anders zal misschien vragen hem of haar even alleen te laten. Zolang de persoon dit zelf niet ervaart als een ‘last’, is daar niets verkeerds aan. Het helpt mensen door de eerste moeilijke dagen. Daarnaast spreken we in het vakjargon ook wel eens over ‘pathologische’ rouw of ‘gecompliceerde’ rouw. Daarmee wordt bedoeld dat het rouwen het functioneren van iemand verhindert.”
Je hoort weleens dat mensen automatisch door een rouwproces gaan wanneer bekendheden of invloedrijke mensen sterven, hoe komt dit?
Fien: “Bekende mensen hebben, net zoals je omgeving, invloed op anderen. Vooral op diegenen die zich met deze idolen identificeren. Je kijkt op naar je idolen, soms probeer je zelfs op die persoon te lijken of je levenswijze af te stemmen op die van je idool. Maar vooral: je kent hem/haar, ook al kent hij/zij of zij jou niet. Als zo’n persoon sterft, moet je een deeltje afscheid nemen van iemand waar je je aan hebt gehecht, en verlies je eigenlijk ook een stukje van jouw identiteit dat mee bepaald werd door die persoon.”
Is het rouwproces leeftijdsafhankelijk?
Fien: “Deels wel, deels niet. Rouwen blijft moeilijk en pijnlijk op elke leeftijd, maar hangt meer af van wat iemand al meemaakte en welke relatie er bestond met diegene die of het iets dat je verloren bent. Zo kan het perfect zijn dat iemand zijn of haar moeder op tienjarige leeftijd verloren is en daardoor voor de rest van zijn of haar leven moeilijk afscheid kan nemen, terwijl anderen misschien pas in hun twintigerjaren de eerste keer worden geconfronteerd met een zwaar verlies en hier op een totaal andere manier mee omgaan. Er is uiteraard een verschil in uiting van rouw tussen kinderen en volwassen. Kinderen zullen het bijvoorbeeld vaker uiten in een spel of verhaal, terwijl volwassenen het veeleer zullen uiten in het al dan niet tonen van bepaalde emoties. In beide gevallen is het een manier van verwerken, en dan kun je stellen dat het wél leeftijdsgebonden is.”
Zijn er bepaalde ‘fenomenen’ die mensen in een rouwperiode kunnen ondervinden?
Fien: “Soms hoor je mensen zeggen dat een persoon in rouw de overledene heeft gezien of gehoord. Wanneer dit jou overkomt, panikeer dan niet. Aanvaard het als een manier om de schok te verwerken. Een groot deel van de mensen die een geliefde verliezen, ervaren dergelijke hallucinaties. Daarnaast kun je soms het gevoel hebben dat de persoon die overleden is elk moment nog kan binnenkomen. Dat uit zich dan door bijvoorbeeld per ongeluk een bord op tafel te zetten voor die persoon. Opnieuw iets heel logisch, want je hebt vaak jarenlang met deze persoon samengeleefd. Het is dan ook even wennen dat die persoon er niet meer is.”
Is de manier waarop iemand om het leven is gekomen bepalend voor het rouwproces?
Fien: “Toch wel. Wanneer iemand op latere leeftijd wegens ouderdom overlijdt, kan men het verlies vaak gemakkelijker plaatsen. Hoewel zo’n verlies pijnlijk blijft omdat je mogelijk een belangrijke steunpilaar verliest (bijvoorbeeld je (groot)ouder, broer of dichte vriend), kun je troost vinden in de gedachte dat die persoon een mooi en lang leven heeft gehad. Als iemand plots het leven laat, bijvoorbeeld bij een auto-ongeluk, zal dit in de meeste gevallen ook een grote impact, veel verdriet en onbegrip met zich meebrengen. Afhankelijk van de situatie zal er naar zondebokken worden gezocht. Terwijl als iemand uit het leven stapt, je in een nog complexere en volledig andere situatie terechtkomt. Mensen stuiten dan heel vaak op onbegrip, soms zelfs kwaadheid, en zoeken schuld bij zichzelf of bij iemand anders. Dat uit zich dan voornamelijk in de uitspraak ‘Ik had het moeten zien aankomen’, terwijl dit in vele gevallen niet echt zo is.”
Bestaan er bepaalde praatgroepen voor mensen die door een zwaar rouwproces gaan?
Fien: “Ja, die bestaan. Zo heb je de organisatie ‘Zelfhulp’ (www.zelfhulp.be). Op deze website vind je een overzicht van alle verschillende organisaties die rouwbijeenkomsten organiseren. Is de stap om naar zo’n bijeenkomst te gaan te groot? Dan kan je natuurlijk nog altijd naar Psy-Go! bellen. Wij staan steeds klaar met een luisterend oor en professioneel advies.”
vief.be - Site door